อำเภอหล่มเก่าเดิมเรียกว่า
เมืองลุ่ม หรือ เมืองล่ม ชาวอำเภอหล่มเก่าสืบเชื้อสายจากชาวไทยหลวงพระบาง
เพราะขนบธรรมเนียมประเพณีความเป็นอยู่ตลอดจนสำเนียงภาษาเหมือนกับชาวหลวงพระบางทุกอย่าง การสร้างบ้านเมือง
ในสมัยแรกไม่มีหลักฐานพอจะอ้างอิงเป็นที่แน่นอนได้
พ.ศ. 2325 พระสุริวงษามหาภักดีเดชชนะสงคราม เจ้าเมืองหล่ม ได้ย้ายเมืองหล่มไปสร้างใหม่บริเวณฝั่งตะวันออกของแม่น้ำป่าสัก เรียกเมืองที่สร้างใหม่ว่าเมืองหล่มศักดิ์ ส่วนเมืองเดิมเรียกว่าหล่มเก่า หรือเมืองเก่า ขึ้นต่อการปกครอง
ของเมืองหล่มสัก
พ.ศ.2433 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ยกฐานะเมืองหล่มสักเป็นหัวเมือง ชั้นนอก มีเมืองขึ้นตรง 5 เมือง ได้แก่ เมืองหล่มเก่า เมืองด่านซ้าย เมืองเลย เมืองบ่อแตน และเมืองแก่นท้าว
พ.ศ. 2442 ทรงโปรดเกล้าฯให้ตั้งพุทธมณฑลเพชรบูรณ์ ให้โอนเอาเมืองเพชรบูรณ์ เมืองบัวชุม เมืองไชยบาดาล และเมืองวิเชียรบุรี เมืองหล่มศักดิ์ และเมืองเลย โดยมีพระยาเพชรรัตนสงครามเป็นสมุหเทศาภิบาล และยกฐานะเมืองหล่มศักดิ์ขึ้นเป็นจังหวัด มีอำเภอหล่มศักดิ์ อำเภอหล่มเก่าและอำเภอวังสะพุงขึ้นตรง
พ.ศ. 2476 รัฐบาลได้ตราพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแห่งราชอาณาจักรสยาม โดยให้ยกเลิกมณฑลต่างๆ และจัดระเบียบบริหารราชการส่วนภูมิภาค เป็นจังหวัดและอำเภอ อำเภอหล่มเก่าจึงกับจังหวัดเพชรบูรณ์ ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา
เพราะขนบธรรมเนียมประเพณีความเป็นอยู่ตลอดจนสำเนียงภาษาเหมือนกับชาวหลวงพระบางทุกอย่าง การสร้างบ้านเมือง
ในสมัยแรกไม่มีหลักฐานพอจะอ้างอิงเป็นที่แน่นอนได้
พ.ศ. 2325 พระสุริวงษามหาภักดีเดชชนะสงคราม เจ้าเมืองหล่ม ได้ย้ายเมืองหล่มไปสร้างใหม่บริเวณฝั่งตะวันออกของแม่น้ำป่าสัก เรียกเมืองที่สร้างใหม่ว่าเมืองหล่มศักดิ์ ส่วนเมืองเดิมเรียกว่าหล่มเก่า หรือเมืองเก่า ขึ้นต่อการปกครอง
ของเมืองหล่มสัก
พ.ศ.2433 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ยกฐานะเมืองหล่มสักเป็นหัวเมือง ชั้นนอก มีเมืองขึ้นตรง 5 เมือง ได้แก่ เมืองหล่มเก่า เมืองด่านซ้าย เมืองเลย เมืองบ่อแตน และเมืองแก่นท้าว
พ.ศ. 2442 ทรงโปรดเกล้าฯให้ตั้งพุทธมณฑลเพชรบูรณ์ ให้โอนเอาเมืองเพชรบูรณ์ เมืองบัวชุม เมืองไชยบาดาล และเมืองวิเชียรบุรี เมืองหล่มศักดิ์ และเมืองเลย โดยมีพระยาเพชรรัตนสงครามเป็นสมุหเทศาภิบาล และยกฐานะเมืองหล่มศักดิ์ขึ้นเป็นจังหวัด มีอำเภอหล่มศักดิ์ อำเภอหล่มเก่าและอำเภอวังสะพุงขึ้นตรง
พ.ศ. 2476 รัฐบาลได้ตราพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแห่งราชอาณาจักรสยาม โดยให้ยกเลิกมณฑลต่างๆ และจัดระเบียบบริหารราชการส่วนภูมิภาค เป็นจังหวัดและอำเภอ อำเภอหล่มเก่าจึงกับจังหวัดเพชรบูรณ์ ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา
